Toespraak gehouden tijdens de uitvaartplechtigheid van WiIchar op 7 juli 2005 in het crematorium van Ukkel
"J'accepte bien sûr l'honneur que vous m 'accordez"
Met deze woorden aanvaardde WiIchar op 19 februari 2002 het erelidmaatschap van de etenschappelijke en sociaal-culturele vereniging Interbellum. Zijn positieve reactie verheugde mij uiteraard én verbaasde mij enigszins, want WiIchar was niet te koop, zoals hij herhaaldelijk schreef.
Zijn installatie als erelid op 7 november van dat jaar in de Gentse Universiteitsbibliotheek werd een WiIchar-gebeuren, combattief, rebels én spiritueel. Met zijn veelkleurige stok en zijn bolhoed met muizenval sloot hij de manifestatie zelf af met zijn lijflied: "Le temps des cerises':
WiIchar, geboren als Wilhem Pauwels op 1 november 1910 te Sint-Gillis, heeft zich altijd als een militant volkse kunstenaar en politiek geëngageerd artiest opgesteld. "Kunst voor het volk" was voor hem geen leuze maar een reden van bestaan. Zijn krachtige antifascistische affiches uit de jaren 1930 hebben zijn naam gemaakt. Weinigen wisten dat hij niet alleen als graficus en als fotograveur werkzaam was. Zijn scherpe, pamflettistische geschriften, vaak uitgegeven als eenmanstijdschrift, waren slechts in beperkte kring bekend. En dat hij ook als beeldend kunstenaar, als schilder, tekenaar, linosnijder, maker van collages en assemblages aan zijn waarheid gestalte gaf, was in de gevestigde kunstmiddens niet zo bekend. Tot enkele jaren geleden onder impuls van de tweetalige vereniging “Les Amis de WiIchar - De Vrienden van WiIchar” ook die aspecten van zijn werk aan het publiek werden voorgesteld.
Door zijn nooit aflatende engagement heeft WiIchar het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt. Zijn verzet tegen fascisme, onrecht en haat deed hem tijdens de Tweede Wereldoorlog in het kamp van Breendonk belanden. De met aquarel opgehoogde tekeningen en litho's die hij na zijn opsluiting maakte, zijn werken die naar de keel grijpen en uitermate sterk de misdaden tegen de menselijkheid aan de kaak stellen. WiIchar was in zijn werk, onder meer in zijn linosneden, ook bijzonder kritisch tegenover de consumptiemaatschappij, het establishment in al zijn aspecten, het kapitalisme, de verstedelijking, de commercialisering van volksfeesten, het rollenpatroon tussen man en vrouw... Hij hekelde in scherpe bewoordingen de gearrangeerde kunstmarkt, die ervoor zorgt dat de kunst niet meer ten goede komt aan de hele mensheid maar slechts ten dienste staat van de lucratieve ambities van enkelen.
WiIchar ijverde voor het dichten van de kloof tussen de kunstenaar en het volk. De unie van beiden achtte hij onontbeerlijk om aan onze leefomgeving de luister en de levensvreugde terug te geven. WiIchar bleef onven11oeibaar op de barricaden staan, maar heeft zijn strijd helaas moeten staken op 28 juni 2005 in het ziekenhuis van Ukkel. Het is nu aan anderen, het is nu aan ons om ervoor te zorgen dat die strijd niet vergeefs is geweest en om WiIchars gedachtegoed levend te houden.
Norbert POULAIN