De tijd is lang voorbij dat
enkel en alleen esthetische criteria worden toegepast bij het beoordelen
van kunstwerken. Ook kan het niet meer, alhoewel er uitzonderingen zijn,
dat een kunstenaar zich in een ivoren toren opsluit. Kunstenaars zijn
hoe langer hoe meer begaan met wat in de maatschappij gebeurt, zelfs
ook in non-figuratieve scheppingen. Maar bij velen gaat het om een individuele
reactie, vanuit hun eigen ik, op wat in onze samenleving misloopt of
opvalt. Die kunstenaars die men geëngageerde kunstenaars noemt,
zoals WILCHAR, die reageren daarentegen niet alleen vanuit hun persoonlijke
visie, maar zij willen ook aanklagen en overtuigen. Zij beschrijven
onaanvaardbare toestanden, die ze duidelijk afkeuren, door ze karikaturaal,
satirisch, humoristisch, of ook nog dramatisch voor te stellen. Zij
brengen een boodschap en moeten dus duidelijk zijn. Zij brengen een
verhaal dat bij elke toeschouwer verstand en gevoel direct moet treffen.
Zij zijn idealisten die hun talent ten dienste van de mensheid stellen,
met de hoop aldus bij te dragen tot een mogelijke verbetering van onze
maatschappij. Zij laten zich ook niet ontmoedigen, een Käthe Kollwitz,
een Frans Masereel, om er maar twee te noemen, die Wilchar zijn voorafgegaan.
Zeer graag lees ik U een tekst voor van Frans Masereel. Dat heb ik al
vaak gedaan, maar ik kan het niet laten, omdat ik hem zo treffend vind.
(Tekst
Masereel)
Deze boodschap had Wilchar
zeer vroeg begrepen. Daar getuigen niet alleen zijn schilderijen, tekeningen
en grafisch werk van, maar ook zijn talrijke, zo radicale affiches,
die door hun soberheid en intensiteit, de aandacht moeten trekken op
het signaal dat ze brengen. Die kwaliteit werd helaas de laatste jaren
niet meer zo geapprecieerd: men vond die affiches van Wilchar te agressief,
de kiezer zou erdoor worden afgeschrikt. Zoals trouwens in andere landen
heeft het electoralisme de strijdlust afgezwakt.
Kenmerkend voor geëngageerde kunstenaars is ook dat zij, ook Wilchar,
veel grafisch werk hebben geproduceerd: dat kon immers op een zeer groot
aantal exemplaren worden verspreid, ter verdediging van hun ideaal.Kunst
hééft te maken met politiek en politiek hééft
te maken met kunst. Daar is zeer veel over te zeggen ... !
Lydia Deveen
- De Pauw
Fragment uit de inleiding door Frans MASEREEL,
tot de catalogus van de retrospectieve tentoonstelling van zijn werken
in zijn geboortestad Blankenberge, in 1969
(vertaling uit het Frans - Zie
de originele tekst)
De kunst lijkt me de meest
universele godsdienst van onze tijd, de kunstenaar haar belangrijkste
boodschapper. Zo de kunstenaar, mijns inziens, de getuige is van zijn
tijd, dan kan hij ook een aanklager zijn, een criticus, of kan hij,
in zijn werk de onrustwekkende grootsheid van zijn tijd verheerlijken.
Ik kan me niet voorstellen dat een kunstenaar zich afzondert in een
ivoren toren; dat lijkt me antimenselijk en, in elk geval, weinig in
overeenstemming met onze levenswijze. We hebben elkaar nodig om te overleven.
Dit betekent niet dat een kunstenaar met iedereen gelijke tred moet
houden. Integendeel, indien hij een mens is als alle mensen, heeft het
lot van hem een wezen gemaakt, dat die geheimzinnige gave bezit, dank
zij welke hij werken schept, waarvan het inhoudende, t.w. vorm en kleuren,
de inhoud, t.w. oprechtheid en gedachte, waardig moet zijn.
